Balast

Floresan ve HID gibi gaz deşarjlı lambaları çalıştırmak için ihtiyaç duyulan, uygun gerilimi ve akımı sağlayan cihazlara balast denir. Balast, gaz deşarj lambalarına iletilen akımı sınırlar ve bu sayede lambanın yüksek akım çekerek bozulmasını engeller.

Balast, güç kaynağından lambaya ne kadar elektrik akımı gideceğini kontrol eden mekanizmadır.  Balastın görevi yalnızca akımı sınırlayarak lambayı korumak değildir. Başlangıçta lambanın ateşlenmesi için ihtiyaç duyulan gerilimi de balast sağlar.

Gaz deşarjlı lambalar, ilk çalıştırıldığında yüksek gerilime ihtiyaç duyar. Yüksek gerilim altında elektrik arkı oluşur ve lamba içerisindeki gazları tetikler. Ark oluştuktan sonra balast, gerilimi düşürerek akımı sınırlamaya çalışır. Bu sayede lambanın ışık çıktısı sabitlenerek korunur. Gaz deşarjlı lambalarda akım sınırlanmazsa lamba kontrolsüz bir şekilde ısınır ve arızalanır. Sıcaklığın güvenli aralıkta tutulması, lamba ömrü için son derece önemlidir.

Not: Balastlar, manyetik balast ve elektronik balast olarak ikiye ayrılır.

Manyetik balast oldukça basit bir tasarıma sahiptir. İçerisinde bakır sargılarla oluşturulmuş transformatör kullanılmaktadır. Bakır telin uzunluğu ve kalınlığı, balastın çıkış akımını belirler. Manyetik balastlar, büyük ve ağır yapıdadır. Manyetik indüksiyon ile akım değeri ve gerilimi düzenlemeye yarayan balastlara, manyetik balastlar denilmektedir. Bu balastların, frekans değerlerini değiştirme özelliği bulunmamaktadır. Frekans değerlerini değiştirme özelliğinin olmaması, manyetik balast kullanılan lambalarda ışıkta titreme olmasına neden olabilmektedir. Bu durum, aydınlatmanın önemli olduğu günümüzde istenmeyen bir durum olduğu için, meydana gelen titremeyi ortadan kaldırmak için üretici firmalar tarafından önlemler alınmaya başlanmıştır.

Elektronik balastlar ise çıkış akımını kontrol etmek için elektronik devre elemanlarını kullanır. Elektronik balastlar ile akım çok hassas bir şekilde yönetilebilir. Elektronik balastlar, manyetik balastlara göre daha küçük ve çok daha hafiftir. Ek olarak, daha yüksek elektriksel verime sahiptir. Elektronik balastların en önemli özelliği ise, manyetik balast gibi gerilim ve akım kontrolünü sağlamasının yanı sıra, frekans kontrolünü de sağlayıcı özelliğe sahip balastlar olmasıdır. Frekans kontrol özelliği olması sebebiyle elektronik balast kullanılan lambaların deşarj zamanlarında ortaya çıkan ışık titremesi, gözle tam olarak algılanmayacak düzeyde olur. Yani ışıktaki titreme, dikkat çekici düzeyde hissedilmemektedir. Bu nedenle yeni nesil lambalarda, elektronik balast kullanımı tercih edilmektedir.

Modern uygulamaların neredeyse tamamında elektronik balastlar kullanılmaktadır. Çünkü, elektronik balastlar manyetik olanlara göre enerji tüketimini düşürerek enerjinin daha verimli kullanılmasını sağlamaktadır. Ayrıca elektronik balastlar, çıkış akımının kontrol edilmesini dolayısıyla ihtiyaç anında parlaklığın artırılıp azaltılmasını da sağlayabilir.

Manyetik balast kullanılan aydınlatma sistemlerinde, balastların elektronik olanlarla değiştirilmesi mümkündür. Manyetik ve elektronik balastların dezavantajlarına baktığımızda, elektronik balastların harmonik üretme, manyetik balastların ise endüktif reaktif enerji tüketme gibi bir takım dezavantajlarının olduğu görülmektedir. Özellikle çok sayıda elektronik balast kullanılan aydınlatma sistemlerinde, harmonik filtre kullanılmasına ihtiyaç duyulabilmektedir.

Sargıdan oluşan manyetik balastların endüktif reaktif enerji tüketmelerini önlemek için, manyetik balastlı floresanların fazla kullanıldığı yerlerde reaktif enerji kompanze edilmektedir. Günümüzde bazı aydınlatma lambası üreticileri, armatürlerin içerisine küçük boyutta kompanzasyon kondansatörü bağlayarak, endüktif reaktif enerji tüketimini önlemeye çalışmaktadırlar.

Dimmerlenebilir KNX Balastlar: