Floresan ve HID gibi gaz deşarjlı lambaları çalıştırmak için ihtiyaç
duyulan, uygun gerilimi ve akımı sağlayan cihazlara balast denir. Balast, gaz
deşarj lambalarına iletilen akımı sınırlar ve bu sayede lambanın yüksek akım
çekerek bozulmasını engeller.
Balast, güç kaynağından lambaya ne kadar elektrik akımı gideceğini kontrol
eden mekanizmadır. Balastın görevi yalnızca akımı sınırlayarak
lambayı korumak değildir. Başlangıçta lambanın ateşlenmesi için
ihtiyaç duyulan gerilimi de balast sağlar.
Gaz deşarjlı lambalar, ilk çalıştırıldığında yüksek gerilime ihtiyaç
duyar. Yüksek gerilim altında elektrik arkı oluşur ve lamba
içerisindeki gazları tetikler. Ark oluştuktan sonra balast, gerilimi
düşürerek akımı sınırlamaya çalışır. Bu sayede lambanın ışık
çıktısı sabitlenerek korunur. Gaz deşarjlı lambalarda akım
sınırlanmazsa lamba kontrolsüz bir şekilde ısınır ve
arızalanır. Sıcaklığın güvenli aralıkta tutulması, lamba ömrü için
son derece önemlidir.
Not: Balastlar, manyetik balast ve elektronik balast olarak
ikiye ayrılır.
Manyetik balast oldukça basit bir tasarıma sahiptir. İçerisinde bakır
sargılarla oluşturulmuş transformatör kullanılmaktadır.
Bakır telin uzunluğu ve kalınlığı, balastın çıkış
akımını belirler. Manyetik balastlar, büyük ve ağır yapıdadır. Manyetik indüksiyon ile akım değeri ve gerilimi düzenlemeye yarayan balastlara, manyetik balastlar denilmektedir. Bu balastların, frekans değerlerini değiştirme özelliği bulunmamaktadır. Frekans değerlerini değiştirme özelliğinin olmaması, manyetik balast kullanılan lambalarda ışıkta titreme olmasına neden olabilmektedir. Bu durum, aydınlatmanın önemli olduğu günümüzde istenmeyen bir durum olduğu için, meydana gelen titremeyi ortadan kaldırmak için üretici firmalar tarafından önlemler alınmaya başlanmıştır.
Elektronik balastlar ise çıkış akımını kontrol etmek için elektronik
devre elemanlarını kullanır. Elektronik balastlar ile akım çok
hassas bir şekilde yönetilebilir. Elektronik balastlar, manyetik
balastlara göre daha küçük ve çok daha hafiftir.
Ek olarak, daha yüksek elektriksel verime sahiptir. Elektronik balastların en önemli özelliği ise, manyetik balast gibi gerilim ve akım kontrolünü sağlamasının yanı sıra, frekans kontrolünü de sağlayıcı özelliğe sahip balastlar olmasıdır. Frekans kontrol özelliği olması sebebiyle elektronik balast kullanılan lambaların deşarj zamanlarında ortaya çıkan ışık titremesi, gözle tam olarak algılanmayacak düzeyde olur. Yani ışıktaki titreme, dikkat çekici düzeyde hissedilmemektedir. Bu nedenle yeni nesil lambalarda, elektronik balast kullanımı tercih edilmektedir.
Modern uygulamaların neredeyse tamamında elektronik balastlar kullanılmaktadır.
Çünkü, elektronik balastlar manyetik olanlara göre enerji tüketimini
düşürerek enerjinin daha verimli kullanılmasını sağlamaktadır.
Ayrıca elektronik balastlar, çıkış akımının kontrol edilmesini dolayısıyla
ihtiyaç anında parlaklığın artırılıp azaltılmasını da
sağlayabilir.
Manyetik balast kullanılan aydınlatma sistemlerinde, balastların elektronik
olanlarla değiştirilmesi mümkündür. Manyetik ve elektronik balastların dezavantajlarına baktığımızda, elektronik balastların harmonik üretme, manyetik balastların ise endüktif reaktif enerji tüketme gibi bir takım dezavantajlarının olduğu görülmektedir. Özellikle çok sayıda elektronik balast kullanılan aydınlatma sistemlerinde, harmonik filtre kullanılmasına ihtiyaç duyulabilmektedir.
Sargıdan oluşan manyetik balastların endüktif reaktif enerji tüketmelerini önlemek için, manyetik balastlı floresanların fazla kullanıldığı yerlerde reaktif enerji kompanze edilmektedir. Günümüzde bazı aydınlatma lambası üreticileri, armatürlerin içerisine küçük boyutta kompanzasyon kondansatörü bağlayarak, endüktif reaktif enerji tüketimini önlemeye çalışmaktadırlar.
Dimmerlenebilir KNX Balastlar:
